Γιατί σκεφτόμαστε αρνητικά;

Οι άνθρωποι είμαστε «φτιαγμένοι» να σκεφτόμαστε για τις διάφορες καταστάσεις της ζωής μας, θετικές και αρνητικές, που τραβούν την προσοχή μας και μας προκαλούν να τις αντιμετωπίσουμε. Από εξελικτική άποψη, αυτό έχει σπουδαία σημασία: οι άνθρωποι δε θα ζούσαμε για πολύ, ούτε θα καταφέρναμε να επιβιώσουμε ως είδος, αν δεν ήμασταν σε θέση να αναγνωρίζουμε άμεσα κινδύνους του περιβάλλοντος αλλά και ανάγκες μας και αν δεν ανησυχούσαμε για το πώς θα ανταποκριθούμε.

Οι πολύ αρνητικές σκέψεις που κάνουμε οι άνθρωποι στην καθημερινότητά μας ακόμα και για απλές καταστάσεις έχουν ως στόχο να μη μας επιτρέψουν να τις «ξεχάσουμε». Στην φύση των σκέψεων αυτών είναι να έρχονται και να ξανάρχονται στο νου μας, έτσι ώστε να τις λάβουμε υπόψη μας και να δράσουμε ανάλογα. Θα λέγαμε ότι λειτουργούν ως πρωτόγονες, βιολογικές υπενθυμίσεις των αναγκών μας αλλά και κινδύνων του περιβάλλοντος που εφόσον τις λάβουμε υπόψη μας αυξάνουμε τις πιθανότητες να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον, να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας και τελικά να επιβιώσουμε.

Σύμφωνα με τους νόμους της ανθρώπινης εξέλιξης, οι πρόγονοί μας οι οποίοι ανησυχούσαν, παρέμεναν σε εγρήγορση και σχεδίαζαν τη συμπεριφορά τους είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν σε ένα ασταθές και επικίνδυνο περιβάλλον, όπως ήταν η ζωή στη γη πριν εκατομμύρια χρόνια, να αποκτήσουν παιδιά αλλά και να μάθουν τα παιδιά τους να επιβιώνουν. Όμως, στη σύγχρονη ζωή, οι υπενθυμίσεις αυτές, οι αρνητικές δηλαδή σκέψεις που συχνά «τριβελίζουν» το μυαλό μας, δεν μας είναι πια αναγκαίες για την επιβίωσή μας και την προσαρμογή μας στο περιβάλλον με τον ίδιο τρόπο που ήταν στους προγόνους μας. Αντίθετα, μας εμποδίζουν να αποδώσουμε με βάση το πραγματικό μας δυναμικό, μας απομακρύνουν από την αντικειμενική πραγματικότητα και μας επιβαρύνουν συναισθηματικά.

Η αποφυγή των αρνητικών μας σκέψεων αποτελεί μια καλή πρώτη βοήθεια, ωστόσο βαθύτερη και αποτελεσματικότερη είναι η αμφισβήτησή τους και η διαμόρφωση εναλλακτικών σκέψεων που βασίζονται στις γνώσεις μας, τις εμπειρίες μας και τα δεδομένα της πραγματικότητας. Αμφισβητώντας με αποτελεσματικό τρόπο τις πεποιθήσεις μας, που ενεργοποιούνται όταν αντιμετωπίζουμε άσχημες καταστάσεις, (π.χ. «είμαι άτυχος», «δεν μπορώ να τα καταφέρω»), μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που έχουμε μάθει να «βλέπουμε» τις καταστάσεις της ζωής μας και να αντιδρούμε σε αυτές, να νιώθουμε καλύτερα και να δρούμε πιο αποτελεσματικά.